Có thể truy cứu trách nhiệm hình sự
Bộ Tư pháp đã công bố dự thảo Nghị định quy định một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; khiếu nại, tố cáo về bảo hiểm xã hội (BHXH) do Bộ Nội vụ xây dựng.
Tại Điều 3 dự thảo quy định, việc đôn đốc thực hiện trách nhiệm đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp thuộc Giám đốc cơ quan BHXH. Hàng tháng, Giám đốc cơ quan BHXH quản lý trực tiếp đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp có trách nhiệm rà soát, xác định người sử dụng lao động (NSDLĐ) chậm đóng.
Khi phát hiện NSDLĐ chậm đóng, trốn đóng không bao gồm các trường hợp quy định thì trong thời hạn 5 ngày làm việc, cơ quan BHXX có trách nhiệm đôn đốc bằng văn bản yêu cầu NSDLĐ thực hiện trách nhiệm đóng BHXX bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp.

Quy định mới sẽ xiết chặt hơn với hành vi trốn, chậm đóng BHXH.
Tại Điều 8 dự thảo quy định việc xác định hành vi chậm đóng, trốn đóng; tổ chức thu số tiền chậm đóng, trốn đóng và tổ chức thu số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền chậm đóng, trốn đóng.
Theo đó, cơ quan BHXH quản lý trực tiếp đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp có trách nhiệm xác định hành vi chậm đóng, trốn đóng; áp dụng hoặc trình cấp có thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng.
Hằng tháng, cơ quan BHXX quản lý trực tiếp đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp xác định số tiền BHXX bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng; tính số tiền NSDLĐ phải nộp bằng 0,03%/ngày đối với số tiền chậm đóng, trốn đóng; thông báo với NSDLĐ để đối chiếu; tổ chức thu và quản lý theo quy định.
Bộ Nội vụ lý giải, quy định này của dự thảo nhằm bảo vệ quyền lợi người lao động được hưởng lãi chậm đóng; đồng thời tạo áp lực tài chính cho doanh nghiệp để khắc phục tình trạng nợ (tỷ lệ lãi 0.03% là hợp lý, không quá nặng). Mặc dù chính sách siết chặt có thể tạo áp lực tài chính (lãi, phạt), nhưng điều này phù hợp yêu cầu ổn định nguồn thu BHXH, tránh mất cân đối tài chính.
Ngoài ra, đơn vị chậm đóng trốn đóng còn không được xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng.
Đáng chú ý, ngoài các biện pháp (thu nộp 0,03% lãi, truy thu, xử phạt hành chính) thì NSDLĐ thậm chí bị khởi tố hình sự với hành vi trốn đóng BHXH. Đây là điểm mới, thể hiện rõ sự nghiêm khắc trong công tác quản lý nhà nước về BHXH.
Trường hợp bị coi là trốn, không trốn đóng BHXH bắt buộc?
Theo Điều 5 dự thảo Nghị định trường hợp bị coi là trốn đóng BHXX bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp gồm: Không đăng ký tiền lương đóng BHXX bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp đối với khoản tiền lương để ngoài sổ kế toán.
NSDLĐ sử dụng giấy tờ, tài liệu, thông tin không có thật, thông tin sai lệch để được tạm dừng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Trong khi đó, trường hợp không bị coi là trốn đóng khi có một trong các lý do theo công bố của cơ quan có thẩm quyền về phòng, tránh thiên tai, tình trạng khẩn cấp, phòng thủ dân sự và phòng, chống dịch bệnh.
Cụ thể, thiên tai như: Bão, lũ, ngập lụt, động đất, hỏa hoạn lớn, hạn hán kéo dài và các loại thiên tai khác ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh; dịch bệnh nguy hiểm được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và khả năng tài chính của cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động.
Tình trạng khẩn cấp theo quy định của pháp luật gây ảnh hưởng đột xuất, bất ngờ đến hoạt động của cơ quan, tổ chức, người sử dụng lao động; các sự kiện bất khả kháng khác theo quy định của pháp luật dân sự.